وبلاگ گردشگری
» معرفی گنبد سلطانیه زنجان
معرفی گنبد سلطانیه زنجان
گنبد سلطانیه یکی از مکانهای دیدنی و جاذبه های گردشگری شهر زنجان می باشد که از عصر ایلخانیان تا اکنون پابرجا مانده است. به شکوه و ابهت این بنا که نگاه بیندازید، نخستین پرسشی که برای ما پیش می‌آید این می باشد که چه کسی جهت شکل گیری این بنا در آن عصر اقدام کرده است؟ الجایتو یکی از فرمانروایان مغول بود و بر شهر زنجان حکومت می‌کرد.
وی همان کسی می باشد که فرمان ساخت این بنا را صادر نمود. البته پس از این که الجایتو مسلمان شد، نامش را به سلطان محمد خدابنده تغییر داد.
از عجایب این بنا وزن همین گنبد می باشد که با سپری شدن ۷۰۰ سال از عمر آن و با تحمل وزنی قریب به ۱۶۰۰ تن هیچ صدمه ای ندیده و تنها در حدود ۸ سانتی‌متر نشست کرده است. اگر دوست دارید اطلاعات بیشتری از گنبد سلطانیه به دست آورید تا انتها همراه ما باشید.
سلطان محمد خدابنده یا الجایتو
سلطان محمد خدابنده بین سال‌های ۷۰۳ تا ۷۱۶ هجری قمری بر ایران فرمانروایی می کرد و هشتمین پادشاه سلسله ایلخانیان به حساب می آمد. از وقتی که سلطان محمد خدابنده حکمرانی خود را در ایران شروع نمود، قوانین و مقررات اسلامی در کشورمان پر رنگ تر شدند. وی به منظور تثبیت حکومت خویش، احداث شهری جدید به نام سلطانیه را شروع کرد.
گنبد سلطانیه نیز جزئی از همین شهر می باشد. اضافه بر گنبد سلطانیه بناهای بااهمیت دیگری مانند مدرسه، دارالشفا، خانقاه و … نیز در این شهر احداث شدند. با وجود اینکه سلطان محمد خدابنده فقط ۱۳ سال حکومت کرد، ولی در همین مدت کوتاه هم عمران و آبادی های بسیاری انجام داد. وی پس از ۱۳ سال حکومت از راه مسمومیت کشته شد و در گنبد سلطانیه دفن شد.
گنبد سلطانیه یکی از بزرگترین گنبدهای آجری دو جداره دنیا می باشد. می‌شود گفت مهمترین و بزرگترین یادگاری که از زمان حکومت سلطان محمد خدابنده باقی مانده، همین بنای عظیم است. گنبد سلطانیه از نظر ارتفاع پس از کلیسای سانتا ماریا در ایتالیا و مسجد ایاصوفیه در ترکیه رتبه سوم بلندترین مکان گنبدی شکل دنیا را مال خود کرده است!
تاریخچه گنبد
بنای این گنبد از سال ۷۰۲ یا ۷۰۳ آغاز گردید و تا سال ۷۱۲ هجری‌قمری ادامه یافت و خواجه رشیدالدین فضل‌الله همدانی کار نظارت بر احداث آن را بر عهده داشت.
سلطان محمد این بنا را به‌عنوان آرامگاهش و پیش از اینکه به دین اسلام مشرف شود ساخت. ولی پس از اینکه اسلام آورد و به زیارت امام علی (ع) رفت تصمیم گرفت قبر این امام را از شهر نجف به زنجان منتقل کند. مخالفت علما موجب گردید خواسته وی عملی نشود و عاقبت از این بنا به‌عنوان مقبره سلطان محمد بهره برداری شد. پس از مرگ سلطان محمد شهر زنجان دیگر پایتخت ایلخانان نبود ولی معماری زیبای این گنبد هشت‌ضلعی و فیروزه‌ای رنگ موجب گردید تا از همه جای ایران و جهان به شهر سلطانیه مسافرت کنند.
معماری
این گنبد هشت ضلعی از جمله شاهکارهای معماری ایرانی و اسلامی می باشد. گنبد این بنا دارای ۵۴ متر ارتفاع و ۲۵ متر قطر است و از فاصله‌ای دور همچون یک نگین فیروزه‌ای در دشتی خرم می‌درخشد. این اثر تاریخی در هشت ضلع ایجاد شده است و روی هر ضلع آن یک مناره واقع شده است. گنبد سلطانیه دارای سه طبقه است و سبک معماری آن به معماری عصر سلجوقی شباهت دارد.
برخی می‌گویند این مناره‌ها برای این است که بتوانند از هر سوی گنبد اذان بگویند ولی عده‌ای دیگر اعتقاد دارند که این مناره‌ها برای این ایجاد شده‌اند که در موقع زلزله از صدمه رساندن به بنا و گنبد جلوگیری نمایند.
گنبدی دو جداره و زیبا، کاشی‌کاری‌هایی تماشایی، قوس‌ها و گچ‌بری‌هایی ظریف با رنگ‌های طلایی و فیروزه‌ای همگی موجب شده‌اند تا معماری این اثر تاریخی در دنیا شناخته گردد و گردشگران بسیاری از کشورهای دنیا جهت دیدن آن به شهر سلطانیه بیایند.
قسمت های اصلی بزرگ ترین گنبد آجری دنیا
تربت خانه
تربت خانه در قسمت جنوبی گنبد سلطانیه واقع شده که ۱۶ متر ارتفاع دارد. ولی به چه دلیل به این قسمت تربت خانه گفته می‌شود؟ در موقع ساخت این بخش از گنبد سلطانیه به فرمان الجایتو از شهرهای نجف و کربلا مقداری خاک به سلطانیه انتقال یافت تا چهت بنای این قسمت مورد استفاده واقع شود. روی دیوارهای محراب قسمت تربت خانه با استفاده از تربت امام حسین سوره ملک نگاشته شده است این سوره با دو خط ثلث و کوفی روی دیوار خطاطی گردیده است. نقوش روی کاشی های این بخش قطعا توجه شما را به خود جلب می کند. این کاشی ها توانایی بالای ایرانیان در هنر کاشی کاری را به دنیا ثابت می‌کنند.
سردابه
سردابه در حقیقت همان قسمتی از گنبد سلطانیه است که جهت دفن پادشاهان و بزرگان آن زمان مورد استفاده واقع می شده است. در ورودی این بخش به گونه ای ساخته شده که جهت عبور از آن، به اندکی خم شدن مجبور می‌شوید. معماران این قسمت ، این کار را جهت ادای احترام به افرادی که در سرداب دفن شده‌اند انجام دادند.
سردابه در ضلع جنوبی زیر تربت خانه واقع شده و از راه حیوان تربت خانه می توانید به آن داخل شوید. تا به اکنون افراد بسیاری برای یافتن قبر افرادی که در این بخش دفن شدند تحقیق نمودند ولی هنوز هیچ ردی از آن نیافتند. با این وجود هنوز هم بعضی معتقدند که سلطان محمد خدابنده در همین سردابه دفن گردیده است.
گنبدخانه
از سایر قسمتهای گنبد سلطانیه بایستی قسمت گنبد خانه را به شما معرفی نماییم. همانطور که گفتیم گنبد سلطانیه جزء نخستین نمونه های گنبد دو جداره در جهان می باشد که تقریبا ۱۶۰ سانتی‌متر ضخامت دارد. ۶۰ سانتی‌متر از این ضخامت را فضای خالی تشکیل می‌دهد.
سوال اینجاست اصلا چرا باید یک گنبد دوجداره باشد؟! علت اصلی این کار در حقیقت ضد زلزله کردن گنبد سلطانیه بود. معمار این بنا با استفاده از این حرکت هوشمندانه، موفق شد گنبد سلطانیه را به قدری مقاوم بسازد که طی صدها سال، هنوز هم زلزله موفق نشده موجب تخریب و ویرانی آن گردد.
کتیبه‌های گنبد سلطانیه
همانگونه که اشاره کردیم الجایتو اسلام آورد و با تبدیل شدن به سلطان محمد خدابنده آثار اسلام و قوانین آن را در همه شهرها به میان آورد. این مسئله را به خوبی می‌شود با دقت به تربت خانه و کتیبه هایی که در گنبد سلطانیه وجود دارد، حس کرد.
تقریباً در همه دیوارهای گنبد سلطانیه سوره های گوناگون قرآن به شکل کتیبه حک شده است. سوره ملک، سوره فتح، آیاتی از آیت الکرسی، سوره توحید و تعداد بسیاری سوره های دیگر از قرآن روی دیوارهای گنبد سلطانیه نقش بسته‌اند. اضافه بر این سوره ها دیوارهای طبقه اول و دوم گنبد سلطانیه کتیبه‌هایی به چشم می‌خورد که با نام سبحان الله، علی (ع) و محمد رسول الله، سلطان ظل الله مزین گردیده اند.
ساعت آفتابی
شاید اگر شما قصد داشته باشید یک خانه بسازید چند پنجره به عنوان نورگیر روی دیوارهای آن در نظر بگیرید. ولی افرادی که معماری گنبد سلطانیه را بر عهده داشته‌اند پنجره ها را تنها برای نورگیر تعبیه نکرده‌اند! پنجره های گنبدسلطانیه به شکلی طراحی گردیده اند که با دقت به نوری که از آنها عبور می کند می‌‌توانید ساعت روز را متوجه شوید. نوری که از پنجره بزرگ تابیده می شود بیانگر ساعت و نوری که از پنجره های کوچک می گذرد بیانگر دقیقه است. برای تشخیص زمان اذان ظهر هم بایستی به نوری که از سوراخ اصلی گنبد به داخل می تابد دقت نمایید. چنین طراحی هوشمندی در آن عصر واقعاً خیره کننده است!
