» معرفی مسجد گوهرشاد مشهد

معرفی مسجد گوهرشاد مشهد

مسجد گوهرشاد در روزگار بسیار دور به فرمان گوهرشاد بیگم همسر شاهرخ در جنوب حرم نورانی امام رضا (ع) بنا شد. این مسجد در زمره شاهکارهای عصر تیموری به حساب می آید. چون کاشی‌کاری، خط و شیوه معماری به کار رفته در این مسجد زیبا در کمال جذابیت و زیبایی می باشد. این مسجد در آغاز در مجاورت حرم مطهر در ضلع جنوبی آن واقع شده بود. ولی موقوفات فراوان و نیز توجه زیاد به این مسجد موجب شکوه روز افزون آن شد. تا جایی که اکنون این مسجد قسمتی لاینفک از حرم مطهر به حساب می‌آید. با ما همراه باشید تا در ادامه از خصوصیات و جذابیتهای این مسجد زیبا بیشتر بدانید.

مرمت مسجد

یقینا آثار تاریخی همواره در معرض نابودی قرار دارند. یکی از وظایف مهم هر نسل نگه داشتن این آثار از گزند حوادث می باشد. قطعا مسجد گوهرشاد هم از گزند حوادث در امان نبوده است. بعضی از این حوادث عبارت هستند از: زلزله سال ۱۰۸۴، در این زلزله ایوان مقصوره آسیبهایی دید که البته بازسازی و تعمیر شد و نیز از سایر مرمت‌‌های مسجد بایستی به بعد از گلوله‌‌باران کردن روس‌ها در سال ۱۳۳۰ هـ. ق اشاره نمود که باعث صدمه‌دیدن گنبد و ایوان‌‌های مسجد گردید.

بعد از آن در ۱۳۳۹ هـ. ق گنبد و ایوان مقصوره و ایوان‌‌های شرقی و غربی این مسجد زیبا تعمیر شدند. گنبد ایوان مقصوره، در سال ۱۳۳۹ ش جهت مرمت اساسی تخریب گردید. ساخت دوباره گنبد تحت نظر مهندس عباس آفرنده و توسط معماران توانای ایرانی صورت گرفت. در مرمت دوباره مسجد همه ویژگی‌های قبلی و اساسی معماری حفظ گردید. پروژۀ شرق بازسازی این مسجد زیبا در سال ۱۳۴۱ پایان یافت. هم زمان با این تعمیر سنگ‌های ازاره درون ایوان مقصوره عوض شد و کف ایوان با سنگ‌های مرمر فرش شد. آن گاه در ۱۳۴۵ ش دور ساقۀ گنبد با کاشی معرق کتیبه‌ای آراسته گردید.

گوهرشاد عامل بنای مسجد

نام گوهرشاد بیگم که فرمان احداث مسجد گوهرشاد را داده بود در دو بخش با کاشی معرق نوشته شده‌ است. یکی در بخش بالای در نقره‌‌ای و آن دیگری بر کتیبه ایوان مقصوره که به خط تماشایی شاهزاده بایسنقر مزین گردیده است. در بخش میانی مسجد هم کتیبه‌‌ای به اسم محمد رضا امامی یافت می شود.

این مسجد زیبا به شیوه چهار ایوانی بنا شده است. به علاوه در طول سالیان گنبد آن چهار دفعه مورد تعمیر و بازسازی واقع شده است. شیوه معماری این اثر به سبک تیموری و اسم معمارش استاد قوام‌الدین شیرازی یاد شده است.

خصوصیات و زیبایی ها

مسجد گوهرشاد یک مسجد کلاسیک به حساب می‌آید. این مسجد زیبا به شیوه مساجد چهار ایوانی بنا گردیده است. صحن این مسجد تماشایی تقریباً به شکل مربع می باشد. به علاوه در حوالی آن چهار ایوان بزرگ تاریخی و در فواصل ایوان‌ها هفت شبستان پهناور و شش در ورودی و خروجی واقع شده است.

ایوان‌ مقصوره

بااهمیت ترین ایوان این مسجد زیبا ایوان مقصورۀ جنوبی می باشد. این ایوان حدودا دارای ۵۰۰ متر مربع مساحت، ۳۷ متر طول و ۵/۲۵ متر ارتفاع است. این ایوان از این نظر مهم می باشد که انواع هنرهای مختلف معماری در آن استفاده شده است.

بایسنقر میرزا که در خط و کتابت بی همتا بوده و اکنون نیز آثار وی از بهترین آثار خط و کتابت به حساب می آید، فرزند گوهرشاد می باشد. کتیبۀ این هنرمند توانا در همین ایوان نصب گردیده است. بر روی کتیبه تاریخ احداث مسجد بر کاشی معرق نوشته شده است.

محراب مسجد

محراب مسجد در بین این ایوان قرار دارد. محراب از یک پارچه سنگ مرمر شکل گرفته است. در بین مقرنس کاری‌های محراب هم کتیبه‌ای وجود دارد. گنبد مسجد هم بر بالای ایوان واقع شده است.

منبری خاص در ایوان مقصوره

از جمله سایر اجزای ایوان که خیلی تماشایی است و جذب کننده دوستداران فرهنگ و هنر و گردشگری به حساب می‌آید منبری می باشد که اکنون به نام صاحب الزمان شناخته می‌شود. این منبر تماشایی از چوب گردو و گلابی درست شده است. به علاوه هنرهایی مانند منبت‌کاری در آن استفاده شده است. این منبر دیدنی و جذاب را محمد، نجار خراسانی طراحی نموده و ایجاد کرده است. محمد، نجار خراسانی از هنرمندان گمنام دوره فتحعلی شاه قاجار می باشد. این منبر در ۱۳۲۵ به وسیله حیدر نیکنام گلپایگانی مرمت گردید.

منبر صاحب‌ الزمان

همان گونه که گفتیم در زاویۀ جنوبی ایوان مقصوره در کنار محراب منبری بلند واقع شده است. این منبر امروزه به عنوان صاحب الزمان مشهور شده است. این منبر در سال ۱۲۴۳ هجری قمری ایجاد گردید. فتحعلی شاه قاجار فرمان ساخت این منبر را صادر نمود. اجرای این دستور به محمد نجار واگذار گردید. محمد نجار این منبر جذاب را از چوب گردو و گلابی درست کرد.

این منبر به شیوه زیبایی ایجاد شده و یک منبر ساده نمی باشد. نخستین ویژگی ویژه در ایجاد این منبر استفاده نکردن از آهن و میخ می باشد. شاید همین یک خصوصیت برای خاص بودن این منبر کافی باشد. ولی خاص بودن این منبر به این مورد محدود نیست.

منبت‌کاری‌ها و قلم‌زنی‌های صورت گرفته در این اثر زیبا دلیل دیگری می باشد که نگاه همگان را به خود جلب می‌کند. این تزئینات شکل خاص و جلوه‌ای زیبا به منبر داده است. ایجاد این منبر در سال ۱۳۲۵ شروع شد که بعد از ۵ سال متوقف شد و بعداً به وسیله محمد نجار پایان یافت. ارتفاع منبر از زمین تا جای نشستن ۷٫۵ متر است و ۱۴ پله دارد.

گنبد و مناره های مسجد گوهرشاد

گنبد این مسجد زیبا ۴۱ متر ارتفاع دارد. این گنبد مرتفع در بالای ایوان مقصوره واقع شده است. سطح خارجی گنبد با آجر لعاب‌دار و یک کتیبه با خط کوفی تزیین گردیده است. در دو سوی این گنبد دو مناره واقع شده است. هر کدام از این مناره ها دارای ۴۳ متر ارتفاع هستند و نیز با کتیبه هایی آراسته شده اند. این مناره ها از سطح زمین آغاز گردیده اند و همواره به ایوان مقصوره بالا رفته و سرانجام به شکل گلدسته شده اند.

دور خارجی گنبد ۸۵٫۶۱ متر می باشد. باید گفت دور خارجی گنبد را در ۱۳۴۱ برداشتند. گنبدی که در حال حاضر بر بالای ایوان مقصوره قرار دارد با مصالح تازه مجددا ساخته و مزین شده است.

تگ ها : معرفی مسجد گوهرشاد مشهد

۰ نظر / ۵۱۵ بازدید