وبلاگ گردشگری
» معرفی زیگورات چغازنبیل
معرفی زیگورات چغازنبیل
خوزستان از استان‌های زیبای کشورمان ایران به حساب می‌آید که همه ساله در فصل زمستان گردشگران زیادی را به سوی خود جذب می کند. این استان دیدنی با وجود تاریخی کهن، بناهای تاریخی زیادی مانند زیگورات چفازنبیل و آرامگاه دانیال نبی را در دل خود قرار داده است. اگر قصد دارید به خوزستان بیایید، می‌توانید علاوه بر مشاهده طبیعت زیبایش از مکانهای دیدنی شوش هم بازدید نمایید که تماشای این جاذبه‌های گردشگری می‌تواند انتخابی خوب برای دوستداران گردشگری باشد. یکی از این جاذبه‌های تماشایی که در 40 کیلومتری شهرستان شوش قرار گرفته است، زیگورات چغازنبیل می باشد. چنانچه علاقه مند هستید با تاریخ و هنر مردمان این سرزمین بیشتر آشنا گردید، پیشنهاد می شود فرصت بازدید از این اثر تاریخی زیبا را از دست ندهید، زیرا این اثر ارزشمند یکی از جاذبه‌های گردشگری و مکانهای دیدنی مهم در استان خوزستان به حساب می‌آید. شکوه هنر و معماری تمدن کهن و باستانی عیلام در زیگورات چغازنبیل ــ با نام اصلی دورْ اونتَش ــ طاهر شده است. این معبد و نیایشگاه خارق العاده را شاه عیلام، اونتاش گال، 1300 سال قبل از میلاد، به منظور نیایش و عبادت خدای شهر «اور» یعنی «اینشوشیناک» احداث کرد. پیام‌هایی به زبان کهن عیلامی بر آجرهای چغازنبیل بارها نوشته شده‌اند که شاید بیشتر دارای ویژگیِ زیبایی‌شناختی هستند و از نام شاه و نحوه ساخت معبد حرف می‌زنند. زیگورات در دشتی واقع شده است که از رود دز بالاتر می باشد و در اصل باید بی‌آب و خشک می بوده است. این امر موجب گردید شاه عیلام فرمان ساخت کانالی 45 کیلومتری را به منظور آوردن آب از رودخانه کرخه به چغازنبیل صادر نماید؛ ولی آبی که از رود کرخه به معبد می‌رسید گل‌آلود بوده است؛ به همین خاطر چغازنبیل دارای یکی از نخستین سیستم‌های تصفیه‌ی آب جهان هم می باشد. معماری چغازنبیل هم خاص و نشانه‌ای از دقت و علم و دانش سازندگان آن عصر می باشد. چهار جهت جغرافیایی، چهار گوشه‌ی این سازه زیبا را در اختیار گرفته‌اند. پنچ طبقه‌ی آن به شکل پنج مربع از بزرگ به کوچک‌تر به طرف بالا کشیده شده‌اند. بزرگترین این مربع‌ها، پایین‌ترین طبقه می باشد که ۱۰۵ متر در ۱۰۵ متر وسعت داشته و یک متر بالاتر از سطح زمین می باشد. طبقه‌ی دوم اتاق‌هایی به بلندای شش متر دارد که برخلاف اتاق‌های طبقه‌ی نخست از هم جدا هستند. هر کدام از اتاق‌ها، پلکان و ورودی مخصوص به خود را داراست. این زیگورات که با خشت خام احداث شده و نمایی از آجر هم آن را پوشانده است، به خاطر اینکه به زنبیل شبیه است در زبان محلی به چغا-زنبیل یا تپه‌ی سبدی شهرت یافته است. آشور بانی‌پال، پادشاه قدرتمند دنیای باستان، در هجوم به شهر اور، این معبد را تصرف نمود. اولین بار هیئت باستان‌شناسی «گیرشمن» آن را کشف کردند و از دل خاک خارج نمودند. کاری که به طور همزمان موجب شناساندن این پدیده‌ی عجیب و در عین حال موجب تخریب آن توسط عوامل طبیعی و انسانی بعد از اکتشاف شد. اهمیت این بنای باستانی به قدری بود که در سال 1979، به عنوان یکی از آثار مهم و ارزشمند فرهنگ ایرانی، در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت گردید.
تاریخچه زیگورات دوراونتاش
در سده ۱۳ قبل از میلاد، اونتاش گال پادشاه ایلام باستان، شهری مقدس را ساخت و آن را دوراونتاش نام نهاد. دور به معنای منزلگاه و شهر می باشد. زیگورات چغازنبیل به عنوان عبادتگاه در مرکز این شهر واقع شد. این معبد مرتفع‌ترین بخش شهر را به خودش اختصاص داد. در واقع زیگورات دوراونتاش به منظور پرستش الهه شوش، اینشوشیناک بنا شد. شهر شوش که پایتخت قدیم ایلام بوده است با این شهر تقریبا ۳۰ کیلومتر فاصله داشت و کاروانیان با گذراندن مسیری به مدت یک روز، قادر بودند به دوراونتاش بروند. این امر موجب گردید که شهر مقدس دوراونتاش سریعا میان مردم به محبوبیت برسد.
واژه زیگورات به معنای مرتفع و مکانی بلند می باشد. چغا هم معنای وارونه دارد و زنبیل همان سبد می باشد. زیگورات چغازنبیل به معنی سبد وارونه مرتفع، نام جدید این بنا می باشد که جایگزین نام ایلامی آن گردیده است. این معبد در هجوم سپاه آشوربانیپال، واپسین فرمانروای قدرتمند آشوریان، ویران شد.
ژاک دومورگان زمین‌شناس اهل کشور فرانسه که از سال ۱۲۷۶ تا ۱۲۹۱ هجری خورشیدی سرپرست تیم باستان‌شناسان در شوش بوده است، یک روز گزارش می‌دهد که در منطقه چغازنبیل نفت قرار دارد و شرکت نفت ایران بر همین پایه تأسیس می‌شود. پس از پنجاه سال تعدادی از مهندسان نفت که در این منطقه سرگرم کار بودند آجری یافتند که روی آن چیزهایی نگاشته شده بود. آجر به وسیله کاوشگران و باستان‌شناسان شوش بررسی گردید و بعد از آن بود که با پژوهشهای متوالی در این ناحیه معبد چغازنبیل کشف شد. رومن گیرشمن فرانسوی در دوره پهلوی دوم از این بنای دفن شده در خاک، خاکبرداری نمود. این کار مهم موجب شد تا اطلاعات مردم جهان در مورد قدمت تاریخی ایران باستان خیلی تکمیل گردد. ولی با گذشتن سالیان دراز بعد از خاکبرداری این بنای شکل گرفته از خشت و گل، عوامل طبیعی موجب فرسایش آن گشته است. به ویژه طبقات بالایی آن که بیشتر در معرض باد و باران و آفتاب واقع می‌شوندد، آسیب بیشتری را به خود دیده‌اند.
چرا بازدید از زیگورات چغازنبیل پیشنهاد می‌شود؟
- نخستین اثر ثبت شده از ایران در فهرست جهانی یونسکو می باشد.
- بزرگترین زیگورات موجود در ایران به حساب می‌آید.
- زیگورات چغازنبیل را می‌شود معادل آسیایی اهرام مصر قلمداد کرد.
- یکی از اولین ساختارهای تصفیه آب جهان را داراست.
چگونه به زیگورات چغازنبیل برویم؟
زیگورات چغازنبیل در استان خوزستان ونزدیکی شهر باستانی شوش واقع شده است. به منظور رسیدن به چغازنبیل دو مسیر وجود دارد. در مسیر نخست باید از شوشتر به طرف کشت و صنعت کارون بروید که ادامه این راه به چغازنبیل منتهی می شود. در مسیر دوم باید به جاده اهواز-شوش بروید که به طرف هفت تپه منحرف می‌گردد. این مسیر بعد از هفت تپه به چغازنبیل انتها پیدا می‌کند.
هفت تپه هم یکی از آثار باستانی استان خوزستان می باشد که بازدید از آن تجربه ای لذت بخش خواهد بود. این محوطه باستانی از چند تپه شکل گرفته است و حدودا در فاصله 10 کیلومتری از جنوب شرق دزفول واقع شده است. طبق گفته باستان‌شناسان هفت تپه در قرن 15 پیش از میلاد، هنگام حکمرانی ایلامی‌ها و پادشاهی تپتی‌اهر مرکز مهم سیاسی بوده است و پس از آن دزفول به مرکز قدرت سیاسی ایلامی‌ها مبدل گردیده است. چون که هفت تپه در میانه راه چغازنبیل واقع شده توصیه می‌شود از این محوطه تاریخی هم بازدید نمایید.
کشفیات زیگورات چغازنبیل
۱- ساعت آفتابی
در زیگورات چغازنبیل سه ستون پیدا شده که به نظر می‌آید با تابش خورشید به آن‌ها ساعات روز، روزهای ماه و فصل‌های سال معلوم می‌گردیده است. گفتهشده که ساعت آفتابی چغازنبیل نخستین ساعت آفتابی جهان می باشد که توسط عیلامیان بنا شده است.
۲- آثار باقی‌مانده بر روی سنگ‌فرش‌ها
در زمره جالب‌ترین کشفیات این زیگورات وجود چندین جای پای کودکانه بر روی سنگ‌فرش‌های این ناحیه می باشد.
۳- آجرنوشته‌ها و کتیبه‌ها
در این بنا تقریبا پنج هزار آجرنوشته به چشم می خورد. این آجر نوشته‌ها با دست نگاشته شده‌اند و در نگاشتن آن‌ها از مهر یا قالب بهره برداری نشده است. عیلامی‌ها از این خطوط به منظور زیباسازی فضا بهره می‌برده‌اند. دور تا دور بنای این زیگورات، آجرهایی واقع شده که با خط میخی عیلامی بر روی آن مطالبی نگاشته شده است. اسم سازنده و هدف از ساخت بنا مطلبی است که این آجرنوشته‌ها روایت می‌کنند. خوب است بدانید کهن ترین کاشی‌های جهان هم در این زیگورات کشف گردیده است و بعضی از آجرهای این زیگورات لعاب‌دار می باشد و بعضی دیگر دارای تزئیناتی مثل گل میخ هستند.
۴- سنگ‌نگاره‌ها
یکی دیگر از کشفیات این زیگورات که در موزه لوور پاریس قرار دارد، سنگ‌نگاره‌ای متعلق به عصر عیلامی میانه می باشد. نقش زنی با دم ماهی روی سنگی حک گردیده است که مارهایی در دستش دارد. قدمت این سنگ‌نگاره را به عصر سلسله ایگی‌هالکید نسبت داده اند و آن را متعلق به اونتاش ناپیریشا می‌دانند.
۵- تصفیه‌خانه
در بخش غربی معبد اصلی، تصفیه‌خانه آب زیگورات چغازنبیل واقع شده که نخستین تصفیه خانه آب دنیا می باشد. در این تصفیه خانه با بهره گیری از ظروف مرتبط با هم و حوضچه‌های ته‌نشینی، آب که از رودخانه کرخه تأمین می‌گشته است را تصفیه و استفاده می‌کردند. آب رودخانه کرخه از کانالی به طول ۴۵ کیلومتر و از هفت تپه می گذشت تا به تصفیه خانه برسد و عادی بود که خیلی گل‌آلود باشد. این تصفیه‌خانه حرفه‌ای با بهره گیری از قوانین منسوب به فیثاغورث این آب گل‌آلود را به آبی گوارا برای مردم مبدل می‌کرد. به دلیل اختلاف ارتفاع زیاد برای آب این معبد از رودخانه دز که رودخانه نزدیکتری می باشد بهره برداری نشده است.
